ทบวงการปรมาณูระหว่างประเทศ (IAEA) เป็นองค์กรระหว่างประเทศที่ส่งเสริมการใช้พลังงานนิวเคลียร์ในทางสันติ และมีบทการป้องกันไม่ให้มีการใช้เพื่อการทหาร รวมถึงการพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์ IAEA เป็นศูนย์กลางความร่วมมือในด้านนิวเคลียร์ของโลก
สำนักงานใหญ่: กรุงเวียนนา สาธารณรัฐออสเตรีย
ก่อตั้งเมื่อ: 29 กรกฎาคม พ.ศ. 2500
ประเทศสมาชิก: 178 ประเทศ (ข้อมูล ณ ปี 2567)
โดยประเทศไทยเข้าร่วมเป็นสมาชิก IAEA ลำดับที่ 58 ในวันที่ 15 ตุลาคม 2500
พันธกิจและหน้าที่หลัก
1. ส่งเสริมการใช้พลังงานนิวเคลียร์ในทางสันติ
IAEA สนับสนุนการใช้เทคโนโลยีนิวเคลียร์ในด้านพลังงาน เกษตรกรรม การแพทย์ และอุตสาหกรรมอย่างปลอดภัยและมีความรับผิดชอบ
2. ดำเนินงานในด้านการรักษาความปลอดภัยและความมั่นคงทางนิวเคลียร์
IAEA พัฒนามาตรฐานความปลอดภัยระหว่างประเทศ และทำงานร่วมกับประเทศสมาชิกเพื่อให้แน่ใจว่ามีการใช้วัสดุนิวเคลียร์อย่างปลอดภัย ลดความเสี่ยงที่เกิดจากอุบัติเหตุนิวเคลียร์และการจัดการที่ไม่เหมาะสม
3. การตรวจสอบและป้องกันการแพร่ขยายนิวเคลียร์
IAEA ดำเนินการตรวจสอบว่าวัสดุนิวเคลียร์จะไม่ถูกนำไปใช้ในทางที่ไม่สันติ โดยมีระบบตรวจสอบที่สนับสนุนสนธิสัญญาไม่แพร่ขยายนิวเคลียร์ (NPT)
4. เป็นสมัชชาระหว่างรัฐบาลเพื่อความร่วมมือในด้านวิทยาศาสตร์และการประยุกต์ใช้นิวเคลียร์
IAEA ส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีนิวเคลียร์ในสาขาต่าง ๆ เช่น การแพทย์ สุขภาพ อาหาร และการปกป้องสิ่งแวดล้อม รวมถึงการต่อสู้กับมะเร็งและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
ประวัติ
IAEA ก่อตั้งขึ้นเพื่อตอบสนองต่อความกังวลที่เพิ่มขึ้นเกี่ยวกับการใช้พลังงานนิวเคลียร์และอาวุธนิวเคลียร์หลังสงครามโลกครั้งที่สองที่มีเหตุการณ์ทิ้งระเบิดที่ฮิโรชิมาและนางาซากิ ในปี 2496 ประธานาธิบดีสหรัฐฯ ดไวท์ ดี. ไอเซนฮาวร์ (Dwight D. Eisenhower) ได้เสนอให้สร้างองค์กรระหว่างประเทศเพื่อส่งเสริมการใช้พลังงานปรมาณูในทางสันติในคำปราศรัย “อะตอมเพื่อสันติ” โดย IAEA ก่อตั้งขึ้นอย่างเป็นทางการในปี 2507
ความสำเร็จที่สำคัญ
รางวัลโนเบลสาขาสันติภาพ: เมื่อปี 2548 IAEA พร้อมกับผู้อำนวยการใหญ่ขณะนั้น โมฮาเหม็ด เอลบาราเด (Mohamed ElBaradei) ได้รับรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพสำหรับความพยายามในการป้องกันการใช้พลังงานนิวเคลียร์เพื่อการทหารและรับประกันความปลอดภัยทางนิวเคลียร์
โครงการความร่วมมือทางเทคนิค: IAEA สนับสนุนโครงการหลายโครงการที่ใช้วิทยาศาสตร์นิวเคลียร์แก้ปัญหา เช่น การรักษามะเร็ง ความมั่นคงทางอาหาร และการเข้าถึงน้ำสะอาด
ประเทศสมาชิกและการบริหารงาน
IAEA มีสมาชิกทั้งหมด 178 ประเทศ
การประชุมใหญ่สมัยสามัญ: ประกอบด้วยประเทศสมาชิกทั้งหมด จัดการประชุมประจำปีเพื่ออนุมัติงบประมาณและกำหนดนโยบาย
คณะกรรมการผู้ว่าการ (Board of Governors – BoG): ประกอบด้วย 35 ประเทศสมาชิกที่ประชุมหลายครั้งต่อปี เพื่อดูแลกิจกรรมและตัดสินใจในเรื่องสำคัญต่าง ๆ โดยไทยเคยได้รับเลือกให้ดำรงตำแหน่งสมาชิกคณะกรรมการผู้ว่าการในนามกลุ่มเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และแปซิฟิก (SEAP) วาระ 2 ปี ระหว่าง ก.ย. 2549 – ก.ย. 2551
ผู้อำนวยการใหญ่
IAEA นำโดยผู้อำนวยการใหญ่ซึ่งมีวาระ 4 ปี ผู้อำนวยการใหญ่คนปัจจุบันคือ ราฟาเอล มาริอาโน กรอสซี (Rafael Mariano Grossi) ซึ่งเข้าดำรงตำแหน่งตั้งแต่ปี 2562 นายกรอสซีเป็นนักการทูตชาวอาร์เจนตินาที่มีประสบการณ์มากกว่า 35 ปี ในด้านการลดอาวุธและการไม่แพร่ขยายนิวเคลียร์ ก่อนเข้าดำรงตำแหน่งนี้ เขาเป็นเอกอัครราชทูตอาร์เจนตินาประจำออสเตรีย และผู้แทนถาวรของประเทศในองค์กรระหว่างประเทศ ณ กรุงเวียนนา หนึ่งในหน้าที่หลักของเขาคือการส่งเสริมความปลอดภัยและความมั่นคงทางนิวเคลียร์ พร้อมกับสนับสนุน การใช้พลังงานนิวเคลียร์ในทางสันติ
บทบาทของ IAEA ในการกำกับดูแลนิวเคลียร์โลก
IAEA มีบทบาทสำคัญในการป้องกันการแพร่ขยายนิวเคลียร์และส่งเสริมการใช้พลังงานนิวเคลียร์ในทางสันติทั่วโลก โดยช่วยเหลือประเทศสมาชิกในการ:
– นำมาตรฐานความปลอดภัยทางนิวเคลียร์ระหว่างประเทศไปใช้และบังคับใช้
– ดำเนินการตรวจสอบและตรวจสอบความสอดคล้องกับสนธิสัญญาป้องกันการแพร่ขยายนิวเคลียร์
– ให้ความช่วยเหลือทางเทคนิคในการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและเทคโนโลยีนิวเคลียร์
ความร่วมมือและพันธมิตร
IAEA ทำงานร่วมกับองค์กรระหว่างประเทศหลายแห่ง รวมถึง:
– สหประชาชาติ (UN): ในฐานะองค์กรเฉพาะทางของสหประชาชาติ IAEA มีส่วนร่วมในการบรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ของ UN
– องค์การอนามัยโลก (WHO): IAEA ทำงานร่วมกับ WHO ในด้านการแพทย์รังสีและประเด็นด้านสุขภาพ
– องค์การอาหารและการเกษตรแห่งสหประชาชาติ (FAO): IAEA ร่วมมือกับ FAO เพื่อส่งเสริมความปลอดภัยทางอาหารและความมั่นคงทางอาหารโดยใช้เทคโนโลยีนิวเคลียร์
ที่มา https://www.iaea.org/
สำนักงานปรมาณูเพื่อสันติ (ปส.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.)
เผยแพร่โดย : กลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ สำนักงานเลขานุการกรม เบอร์โทรศัพท์ภายใน 1110 , 1120